Otedama – tung túi đậu (P.1)

Lịch sử của Otedama

Otedama (御手玉) là một trò chơi của trẻ em Nhật Bản. Những túi đậu được tung lên cao và đỡ lấy gần giống trò tung hứng. Mặc dù Otedama là một trò chơi theo nhóm, nhưng chơi một mình hoặc một nhóm đều được vì Otedama có nhiều cách chơi khác nhau rất linh hoạt. Trò chơi này không có tính cạnh tranh nhiều và người chơi thường phải hát trong khi chơi lượt của mình.


Chơi theo nhóm



Chơi một mình

Lịch sử Otedama

Otedama có một lịch sử khá lâu đời. Trò Otedama “già” nhất trên thế giới được gọi là hiroiwaza – được làm từ xương gót của loài cừu.

Thời Nara (710-794), Otedama được truyền tới Nhật Bản từ Trung Quốc.

Thời Heian (794-1192), đa số mọi người chơi Otedama bằng các viên đá nhỏ. Trò chơi này có tên là ishinago.

Thời Edo (1603-1867), “otedama vải vụn” xuất hiện, các thứ như đậu nành được bỏ vào làm ruột bên trong.



Otedama vải vụn

Otedama đã từng rất phổ biến với các bé gái trong thế chiến thứ II tại Nhật Bản, khi mà cuộc sống ở Nhật lúc đó vô cùng khó khăn, thiếu thốn và những đồ chơi khác là điều không thể mơ tới. Các túi đậu dùng để chơi Otedama được gọi là ojami – được may từ cách mảnh vải cắt ra từ quần áo cũ và đựng những hạt đậu đỏ bên trong. Thời kì đó, Otedama còn “tiếp tay” cho các bậc phụ huynh vì họ đã giấu thêm thức ăn bên trong ojami cho con cái mang đến trường. Bây giờ, thời các bà đánh nhau để tranh giành những hạt đậu bên trong ojami lại trở thành những kỷ niệm quý giá...



Đậu đỏ Nhật Bản. Những hạt đậu này chỉ có kích thước khoảng 5mm thôi nhé, không phải loại đậu đỏ to đùng mình hay ăn chè đâu nha



Ojami được may từ những mảnh vải nhỏ. Thường thì người ta làm ojami 2 hoặc 1 màu tùy từng loại

Theo Ed Henderson & Poof Magoo thì Otedama là một trong những trò chơi truyền thống của Nhật đang bị mai một dần.

Khi tình hình đất nước khá hơn, Otedama trở thành người bạn thân thiết của các cô gái. Mỗi cô thường mang theo mình 4 hoặc 5 túi ojami, đặc biệt là vào những ngày đông lạnh đến mức không thể ra ngoài chơi được.



Cùng chơi Otedama

Có một số bài hát dân gian khi chơi Otedama (giống như trò chơi chuyền của Việt Nam) nhưng thời nay còn rất ít người nhớ được. Nên Otedama bây giờ chỉ như trò chơi tung hứng đơn thuần.

Dù những nghệ sĩ tung hứng phương tây vẫn thường có mặt ở các công viên Nhật Bản hoặc trên truyền hình nhưng những loại hình nghệ thuật dân gian như thế này vẫn đang mai một dần. Giới trẻ bây giờ không còn thích thú xem những màn trình diễn như vậy nữa. Có lẽ họ sẽ nhanh chóng bị lãng quên cùng những màn tung hứng tài tình của mình. Và chẳng mấy nữa, bọn trẻ sẽ không bao giờ biết đến một trò chơi như Otedama.

Tuy nhiên dường như Nhật Bản cũng đang cố gắng gìn giữ các loại hình nghệ thuật truyền thống của mình. Otedama có một lợi thế là có thể chơi ở nhiều cấp độ khác nhau và hình thức rất phong phú. Nếu không biết chơi, người ta có thể dùng các túi ojami làm đồ trang trí mà không sợ lỗi mốt.



Đèn Neon người tuyết chơi Otedama



Đồ trang trí Ojami



Đồ nghề để may Ojami hiện nay màu sắc và sang hơn nhiều



Bày bán ojami rộng rãi với giá 3.95 USD cho một túi như này



Các bé gái tập may Ojami





Tập chơi Otedama dưới sự hướng dẫn của người lớn tuổi



Các bạn tuổi teen cũng hào hứng với Otedama trong giờ thủ công

Otedama – tung túi đậu (P.2)

Các loại ojami

Ojami truyền thống khá đa dạng. Và điều thú vị là mỗi loại ojami được đặt tên theo loại đồ gia dụng mà chúng mô phỏng. Ví dụ như:


zabuton style (ojami kiểu đệm ngồi). Đây là kiểu được đánh giá là phổ biến nhất.



tawara style (kiểu bao gạo)



kamas style (kiểu ojami chia múi)

Tuy người ta nói kiểu ojami mô phỏng đệm ngồi là phổ biến nhất nhưng dường như không hẳn như thế. Theo quan điểm chủ quan của người viết thì ojami chia múi mới là loại được ưa chuộng số một, nhất là đối với những người nước ngoài thích văn hóa Nhật vì màu sắc của loại ojami này vô cùng đa dạng và sặc sỡ. Chúng cũng là biểu tượng cho sự khéo tay của người làm vì để may được một chiếc ojami kamas đẹp là điều không dễ.



Muốn làm được một túi ojami đẹp thì trước hết phải chọn những mảnh vải để ghép với nhau sao cho màu sắc thật hài hòa, sinh động.



Chia múi cũng phải thật đều.



Các mũi khâu phải đều nhau và thẳng hàng mới mong có kamas ojima xịn.



makura style (kiểu gối tròn)

Kiểu này có lẽ là dễ làm nhất sau kiểu đệm ngồi. Trông chúng giống như loại tay nải tai tượng của các cụ Việt Nam ngày xưa ấy nhỉ.

Ngoài ra còn một số loại khác nữa.





Ojami mô phỏng túi trà, ấm trà.



Loại này có lẽ là Omiyage (quà lưu niệm) vì trông nó khá giống loại túi đi kèm với Kimono.





Hina Chirimen - Ojami búp bê Nhật Bản. Có khi người ta làm cả một bộ búp bê cho ngày lễ bé gái bằng Ojami luôn đấy.





Ojami thỏ và thỏ ngọc.





Ojami cú và cá vàng.



Olami kappa





Ông già tuyết Ojami



Ojami thậm chí còn có thể mang dáng hình của nhà nhóc Maruko. Chiêu này để thu hút sự chú ý của otakus về với truyền thống chăng?

Nói chung Ojami hiện nay mang tính trang trí, lưu niệm nhiều hơn là để chơi Otedama. Người ta có thể may những chiếc túi nhỏ với mọi hình dáng và miễn là có đỗ đỏ bên trong thì sẽ được gọi là Ojami dù chúng chẳng bao giờ được ném lên không trung.

Otedama – tung túi đậu (P.3)

Cách chơi Otedama

Otedama được người Nhật xưa tin rằng nó rất có lợi cho sự phát triển của não.



Otedama hiểu nôm na là trò tung hứng với một hay nhiều túi đậu. Nhưng để nắm rõ hết luật chơi thì quả là cả một vấn đề.

Điểm đặc biệt của trò chơi này là có sự khác biệt theo vùng miền. Ví dụ: khi Otedama được trẻ em Nhật Bản mang đến Hawaii thì trò chơi này đã khác đi ít nhiều. Để chơi Otedama ở Hawaii thì cần 3 túi đậu, 2 túi nhỏ và 1 túi lớn gọi là kini (cái). Chơi lần lượt theo vòng và mỗi vòng thì tăng mức khó của trò lên.



Cách phổ biến và truyền thống là các cô gái chơi Otedama đơn lẻ hoặc theo nhóm tầm tuổi 15-17. Ở mức đơn giản nhất – hay còn gọi là bàn 1; Otedama giống trò tráo bài hơn là tung hứng. Ở mức này người chơi chỉ cần tung một túi ojami lên cao và nhanh tay chuyền một túi ojami từ tay này sang tay khác. Sau đó thì nâng lên chuyền 2, 3 hoặc 4 túi ojami cùng một lúc trong khi tung một túi khác lên…



Mức độ tiếp theo (bàn 2), người chơi sẽ kẹp chặt các túi ojami giữa các kẽ ngón tay thay vì chỉ chuyền qua lại. Tung một túi lên cao, nhanh tay nhặt các túi ojami khác bằng tay trái và kẹp chúng vào các kẽ tay của bàn tay phải. Sau đó dùng bàn tay phải đang kẹp 4 túi ojami đó bắt lấy chiếc ojami đã ném lên lúc đầu.



Khó nhất là những người chơi giỏi sẽ tung một chiếc ojami lên không trung bằng 3 ngón tay rồi đỡ nó thăng bằng trên mu bàn tay. Lần thứ 2 thì tung hứng một tay với 4 hoặc 5 túi ojami.



Bạn chơi càng giỏi thì càng cần nhiều Ojami.

Đẳng cấp xịn nhất của trò này đã trở thành màn biểu diễn thực sự và chỉ rất ít người qua được mức này. Nó không còn đơn thuần chỉ là trò chơi con nít nữa. Đầu tiên, tung hứng liên tục 2 túi ojami bằng một tay theo hướng từ trước ra sau, kiểu này đã làm không ít người chơi chán nản vì độ khó của nó. Rồi tung hứng 3 túi ojami cũng bằng một tay. Chưa ai thấy có người có thể tung hứng với 4 túi ojami bằng một tay được, nhưng 4 túi bằng 2 tay thì thỉnh thoảngcũng có người làm được.



Otedama được coi là một trò chơi không thể gian lận được và nó chỉ để chơi vui là chính chứ không có tính ganh đua. Tuy nhiên, cũng có những cuộc thi otedama và có trao giải đàng hoàng. Điều đáng buồn là cuộc thi này chỉ có người già tham gia mà thôi, hoàn toàn không có bóng dáng giới trẻ Nhật Bản thời nay.



Cuộc thi Otedama – năm 2006



Trao giải cho nhà vô địch.

Hy vọng rằng những cuộc thi như thế này sẽ giúp giới trẻ Nhật Bản hiểu hơn về nền văn hóa truyền thống của dân tộc mình để đừng làm mất đi những nét đẹp dân gian vô giá như thế.